Phố Lý Tự Trọng

Phố Lý Tự Trọng

Từ ngã ba phố Hoàng Diệu đến đầu vườn hoa Chéo cũ, dài 580m, qua đầu phố Hồ Xuân Hương và cắt qua phố Điện Biên Phủ.

Phố thuộc đất xã Gia Viên, huyện An Dương cũ. Trước giải phóng thuộc khu Trung ương.

Lúc mới ra đời phố được gọi là Nêgriê (Négrier), tên của viên tướng Pháp tham gia đánh chiếm và Bình Định Bắc Kì lần thứ hai. Sau cách mạng tháng Tám đổi gọi là phố Đề Thám.

Đề Thám (1846-1913) tên cũ là Trương Văn Thám, người làng Dị Chế, thuộc huyện Phù Tiên, tỉnh Hải Hưng hiện nay. Thủa nhỏ nhà nghèo, lên Sơn Tây rồi Bắc Giang làm con nuôi do đó đổi là Hoàng Hoa Thám. Ông tham gia phong trào chống Pháp, nhận chức đề đốc nghĩa quân nên gọi là Đề Thám. Ông là người yêu nước, dũng cảm mưu trí, có tài cầm quân, đã xây dựng vùng Yên Thế - Nhã Nam thành một căn cứ chống Pháp kiên cường. Nghĩa quân Yên Thế với thủ lĩnh Đề Thám đã duy trì cuộc kháng chiến chống Pháp gần 30 năm, gây cho địch nhiều thất bại. Ngày 10/2/1913 do sự phản phúc của Lương Tam Kỳ, Đề Thám bị sát hại khi đang ngủ.

Năm 1954 đổi gọi là phố Duy Tân, tên vị vua yêu nước triều Nguyễn.

Ông có tên thực là Nguyễn Vĩnh San. Năm 1907, thấy vua Thành Thái có thái độ chống đối, giặc Pháp đã phế bỏ, chọn Hoàng tử Vĩnh San còn nhỏ tuổi lên thay. Duy Tân là người thông minh, yêu nước, có tinh thần dân tộc, năm 1916 ông cùng Thái Phiên, Trần Cao Vân tổ chức lực lượng chống Pháp song thất bại. Ông bị đày đi Angiêri. Trong chiến tranh thế giới lần thứ hai, Duy Tân tham gia chống Phát xít đòi quyền tự quyết cho dân tộc. Ông bị tai nạn máy bay chết tháng 11/1945. Năm 1987, theo đề nghị của các con ông, chính phủ ta đã cho chuyển hài cốt ông về an táng tại Huế.

Sau giải phóng phố đổi sang tên Trần Thành Ngọ.

Trần Thành Ngọ (1918-1947) người làng Đẩu Sơn, xã Hà Bắc, Thị xã Kiến An. Đến tuổi thành niên ông phải đi lính khố đỏ. Là một người giàu lòng yêu nước nên khi được tiếp xúc với cán bộ Việt Minh, ông đã tham gia cách mạng ngay. Trong thời kỳ xây dựng và bảo vệ chính quyền non trẻ và lực lượng cảnh vệ, công an Hải Phòng cũng như những ngày đầu kháng chiến chống Pháp gây hấn ở Hải Phòng, Trần Thành Ngọ có nhiều đóng góp to lớn trên lĩnh vực xây dựng lực lượng võ trang, tổ chức chỉ huy tác chiến bảo vệ thành phố. Ông đã giữ nhiều trọng trách của thành phố và liên tỉnh Hải - Kiến: Cảnh sát trưởng Hải Phòng, Ủy viên Ủy ban bảo vệ thành phố, Ủy viên Ủy ban hành chính kháng chiến liên tỉnh Hải - Kiến, Chỉ huy trưởng cảnh vệ, Ủy viên Ban chấp hành Đảng bộ liên tỉnh, Chỉ huy trưởng các lực lượng võ trang liên tỉnh. Ngày 25/4/1947, Trần Thành Ngọ đã hy sinh anh dũng tại mặt trận thị xã Kiến An.

Năm 1963 đổi mang tên hiện nay.

Lý Tự Trọng là thanh niên ưu tú thuộc lớp đầu tiên được Đảng chọn đưa ra nước ngoài học tập. Trong một cuộc mít tinh ở Sài Gòn, anh đã nổ súng vào hiến binh, mật thám Pháp bảo vệ cán bộ cách mạng. Bị địch bắt và xử tử anh mặc dù anh còn ở tuổi vị thành niên.

Phố Lý Tự Trọng ít thay đổi, cho đến nay vẫn giữ nguyên dáng vẻ thuở nó được định hình.

Thời Pháp thuộc phố có vị trí khá quan trọng. Gần tòa thị chính, Sở hiến binh, Căng Buê (Bouet), Phòng thương mại, Cảng… phố có nhiều nhà ở của các công chức người Pháp, có một số kho, của hàng, quan trọng hơn cả là hãng Misô (Michaut), một số hãng cơ khí và vận tải như Rơnô (Renault), Đầu Ngựa (Messagerier Maritimes - có biểu tượng là đầu ngựa). Trên phố còn có trại lính cứu hỏa. Khách sạn La Pagode ở số 2 phố Nêgriê là tòa nhà có kiến trúc hiện đại kết hợp với cổ kính trông rất độc đáo.

Sau giải phóng căng Buê dùng làm trụ sở Bộ Tư lệnh hải quân. Nhiều biệt thự, công sở cũ được ta sử dụng lại, có xây dựng và tôn tạo thêm như Sở Xây dựng, Viện Quy hoạch, trường mẫu giáo Mầm non I. Công ty Môi trường đô thị cũng nằm trên phố này là công trình mới xây hoàn toàn.

Mát mẻ và yên tĩnh là đặc điểm của phố Lý Tự Trọng.