Đường Tôn Đức Thắng

Đường Tôn Đức Thắng

Từ ngã tư phố Tô Hiệu và Trần Nguyên Hãn đến đường Hùng Vương, tiếp giáp với quốc lộ số 5, dài 4200m, rộng 18m. Đoạn từ ngã tư Tô Hiệu - Trần Nguyên Hãn đến cầu An Dương vốn là một phần của phố Tô Hiệu cắt sang, dài 795m, rộng 18m, vỉa hè của đoạn này cũng đã có từ trước, sau đó cải tạo lại do việc mở rộng đường. Đoạn bên kia cầu An Dương vỉa hè chưa hình thành ổn định nhất là từ đập Cái Tắt đến đường Hùng Vương. Đường Tôn Đức Thắng thành lập từ năm 1984 sau khi cầu An Dương hoàn thành, đập Cái Tắt được xây dựng và con đường từ cầu An Dương đến đường Hùng Vương đi vào sử dụng đồng thời nhập với đoạn phố Tô Hiệu từ ngã tư An Dương đến cầu An Dương.

Phần đường ở bên này cầu An Dương thuộc đất xã An Dương cũ, trước giải phóng thuộc khu Đường Cát và khu An Dương. Phần bên kia cầu An Dương thuộc đất các xã Đồng Tiến, Hùng Vương của huyện An Hải.

Đường mang tên cố Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa Tôn Đức Thắng (1888-1980). Chủ tịch người làng Mỹ Hòa Hưng, tỉnh Long Xuyên, là nhà hoạt động cách mạng có uy tín, đã đóng góp phần xứng đáng vào cuộc đấu tranh vì độc lập, tự do của đất nước. Năm 1912, ông đã lãnh đạo cuộc bãi công của học sinh Trường Bách nghệ và công nhân Nhà máy Sửa chữa tầu thủy Ba Son, Sài Gòn. Năm 1919, ông ở trong hàng ngũ lính thủy Pháp được điều động tiến công pháo đài Xeeebaxtôpôn trên bờ biển Hắc Hải của chính quyền Xô Viết non trẻ. Tại đây, Tôn Đức Thắng đã tham gia binh biến chống lại cuộc chiến tranh can thiệp phản cách mạng của bọn đế quốc chống nước Nga Xô Viết, góp phần bảo vệ nhà nước công nông đầu tiên trên thế giới.

Năm 1926-1927, Tôn Đức Thắng tham gia Thanh niên cách mạng đồng chí Hội và được cử vào ban chấp hành kì bộ Nam Kì. Cuối năm 1929, ông bị Pháp bắt, kết án 20 năm tù khổ sai. Tháng 9 năm 1930, bị đày ra Côn Đảo. Sau ngày cách mạng thành công ông lần lượt giữ các chức vụ quan trọng: Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, phó Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng Hòa, sau khi Hồ Chủ tịch qua đời, ông được bầu làm Chủ tịch nước.

Đoạn phố bên này cầu An Dương thời Pháp thuộc gọi là phố Xađi Cácnô. Đây là con đường khá vắng vẻ ngày ấy, nhà cửa lụp sụp. Sau ta mở rộng lòng đường, xây một số khu nhà tập thể và trường học. Nhất là khi cầu An Dương ra đời, đoạn đường này càng đổi mới và trở nên tấp nập. Đây không những là lối dành cho xe có trọng tải lớn ra vào thành phố mà còn là ngả chủ yếu để tới huyện lị An Dương. Gần khu vực chân cầu An Dương có lối ra đường Lam Sơn, Nguyên Hồng, Lán Bè. Bên đoạn đường này là khu nhà tập thể của cán bộ công nhân Nhà máy đóng tàu Bạch Đằng, Nhà máy Xi Măng, Trường PTCS Nguyễn Bá Ngọc. Cũng đặt trên đoạn đường này còn có đình An Dương, chùa An Dương cũng là những công trình kiến trúc cổ.

Đoạn bên kia cầu An Dương co công trình thủy lợi khá lớn là đập Cái Tắt đắp qua sông Tam Bạc để ngăn nước mặn và tiêu úng cho gần 14000 ha ruộng của một phần huyện An Dương và tỉnh Hải Hưng.

Truyền thuyết về cống Cái Tắt liên quan đến người anh hùng nông dân Nguyễn Hữu Cầu (tức Quận He) hồi thế kỷ thứ 18. Chuyện kể rằng có một lần vị thủ lĩnh nghĩa quân dẫn một đoàn thuyền nhỏ từ thượng lưu sông Rế xuống phía nam, định qua cửa Lạch Tray về căn cứ Đồ Sơn. Dò biết tin này, tướng Trịnh là Phạm Đình Trọng một mặt đem quân đuổi theo, mặt khác huy động thuyền và quân đội phục ở sông Rế. Phạm Đình Trọng tin chắc Nguyễn Hữu Cầu bị đánh cả hai mặt ắt sẽ phải bị bắt. Được nhân dân mật báo về toán địch chặn phía trước, Nguyễn Hữu Cầu cho thuyền dừng lại ở làng Si (tên nôm làng An Trì). Quan sát địa hình, Nguyễn Hữu Cầu nhần thấy chỗ chuyển dòng của sông Rế gần sát với khúc uốn của sông Tam Bạc ở phía đông khiến cho vùng đất nằm giữa hai con sông hẹp như chỗ thắt của quả bầu. Nguyễn Hữu Cầu đã đi đến một quyết định thông minh: ngay trong đêm đó ông huy động nghĩa quân và nhân dân trong vùng đào gấp một con kênh dài khoảng 500m bề ngang chỉ vừa lọt cho một chiếc thuyền, chính ở chỗ thắng của "quả bầu". Trước khi trời sáng, đoàn thuyền của nghĩa quân đã theo dòng kênh thoát ra sông Tam bạc trởi về căn cứ an toàn. Từ đó đoạn kênh nối trên gọi là sông Kẻ Tắt hay Cái Tắt. Có lẽ sau khi xuất hiện kênh này, nước từ sông Rế dồn vào sông Tam Bạc ngày càng mạnh biến thành sông, ngược lại khúc uốn của sông Rế bị thu hẹp đi và trở thành một con ngòi.

Trong kháng chiến chống Pháp, vùng bên kia cầu An Dương của đường Tôn Đức Thắng thuộc mặt trận An Dương, nơi đây diễn ra thế trận giằng co giữa ta và địch trong suốt những năm 1946-1954. Tháng 2 năm 1947, tại khu vực Cái Tắt, đội biệt động Quang Trung của ta đã phục kích tiêu diệt tên chanh tổng ác ôn người thôn Minh Kha. Người thi hành bản án là Trần Văn Chắt (tức Thành) đã hi sinh năm 1951 tại Hà Nội.

Trong chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ, nơi đây phải hứng chịu sự tàn phá nặng. Đêm 26/12/1972, vào hồi 22 giờ 10 phút, cuộc tập kích lớn của máy bay Mỹ đã làm địa hình thôn Cái Tắt bị thay đổi bởi 300 quả bom. Hố bom kéo dài như một dãy ao lớn. Hai trận địa pháo 100 và 57 li của trung đoàn 240 và 252 bố trí tại An Lạc đã đánh trả mãnh liệt, góp phần cùng hệ thống phòng không của thành phố băn rơi nhiều máy bay Mỹ.

Chợ An Dương, một chợ khá lớn ỏ đầu đường này đêm 16/4/1972 cũng bị đánh phá hư hại nặng, sau hòa bình ta đã sửa chữa và xây thêm.

Bên kia cầu An Dương, có trường PTTH Hồng Bàng, trường PTCS Bạch Đằng. Công ty Cổ phần Giấy Hải Phòng và Nhà máy nước An Dương cũng được đặt trên đường Tôn Đức Thắng.