Miếu Tràng

    Miếu Tràng thuộc thôn Tràng Thọ, xã Cổ Am, huyện Vĩnh Bảo thành phố Hải Phòng là một công trình văn hóa tiêu biểu của làng xã Cổ Am văn vật, giầu truyền thống yêu nước chống giặc ngoại xâm. Miếu Tràng còn có tên khác là miếu Cây Xanh vì ngay phía trước của di tích có nhiều bóng cây cổ thụ tạo nên vẻ đẹp cổ kính của di tích.

    Xã Cổ Am gồm bốn thôn: Phần, Hà, Tràng, Thượng. Trước đây, mỗi thôn đều có một ngôi đình và một ngôi miếu, do biến động của lịch sử và khí hậu khắc nghiệt chỉ còn miếu Tràng tồn tại đến ngày nay, nên nghi vệ thành hoàng và các đồ thờ tự được đưa về thờ cúng tại miếu Tràng cũng là nơi tôn thờ nhiều nhân vật lịch sử như: Tô Hiến Thành, Phạm Chấn, Tống Thái Hậu, Khổng Tử, …

    Tương truyền vào thời Lý Cao Tông (1162) Thái uý Tô Hiến Thành - một vị quan thanh liêm người Đan Phượng, Hà Tây được triều đình cử đến khu vực Cổ Am ngày nay để xem xét việc đắp đê ngăn mặn, bảo vệ sản xuất. Ông đã góp nhiều công sức xây dựng phát triển kinh tế vùng này. Về sau, dân làng nhớ ơn công đức đã lập đền thờ và phong làm thành hoàng tại khu vực Tràng Thọ, hiện ngại và bài vị của ngài thờ tại miếu.

    Phạm Chấn là người Cổ Am, có công đánh giặc Nguyên - Mông lần thứ 2 (1285) được triều Trần phong "Thái úy trấn uy hầu’’. Hết giặc, ông trở về quê hương, gặp lúc đói kém mất mùa, ông đã đem lương thực cấp cho dân làng. Sau khi ông mất được suy tôn làm thành hoàng thôn Hà.

    Tống Thái Hậu là người phụ nữ trung liệt. Khi giặc Nguyên – Mông đem quân xâm lược đất đai nhà Tống, không chịu sống dưới gót giầy của kẻ thù, bà đã cùng vua Tống nhảy xuống sông tự vẫn để bảo vệ khí tiết. Vì thế, nhân dân nhiều vùng ven biển đã lập miếu thờ bà. Tại miếu Tràng, dân làng dựng tượng thờ và tôn bà là Thánh Mẫu.

    Khổng Tử tên thật là Khổng Khâu, còn gọi là Khổng Phu Tử - nhà Nho, nhà tư tưởng, nhà triết học nổi tiếng người nước Lỗ (nay là huyện Khúc Phụ, tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc) thời Xuân Thu. Là nhà giáo uyên bác, ông có nhiều học trò, đã đề ra học thuyết luân lý được gọi là Khổng Giáo có ảnh hưởng tiến bộ với xã hội vào thời kỳ đó và thậm chí có nhiều mặt tích cực tới bây giờ. Với tư cách là triết gia xã hội, nhà giáo dục nổi tiếng, Khổng Tử được coi là một danh nhân văn hóa thế giới.

    Di tích miếu Tràng là tổng thể kiến trúc nguyên vẹn, mang phong cách nghệ thuật thời Nguyễn. Kiến trúc chính của miếu gồm hai tòa tiền đường, mỗi tòa 5 gian được cấu trúc theo kiểu “Trùng thềm điệp ốc" và một gian hậu cung luôn đóng kín bởi lớp cửa gỗ chạm thủng hình chữ “thọ” sơn son thếp vàng rực rỡ. Hai bên tả hữu là hai dẫy giải vũ 5 gian đối xứng nhau qua sân tế, tạo thành khuôn viên khép kín với hai tòa tiền đường.

    Các di vật quý thờ ở miếu Tràng rất phong phú, ngoài hương án kiểu chân quỳ dạ cá, hai bộ kiệu bát cống, nhiều cỗ ngai, bài vị, khám được làm vào cuối thế kỷ 19 còn có nhiều đồ tế khí bằng đồng, bằng gốm, sứ như: chấp kích, đỉnh, chiêng… đặc biệt là 25 bản sắc phong của các vương triều phong kiến ban cho các vị thành hoàng cũng đang được gìn giữ, bảo quản cẩn thận tại đây.

    Cùng với chùa Mét (di tích được Nhà nước xếp hạng năm 1998), miếu Tràng đã từ lâu gắn bó mật thiết với đời sống tinh thần của người dân Cổ Am, phản ánh sinh động truyền thống lịch sử, văn hóa tâm linh tại một địa phương có truyền thống học hành, đỗ đạt cao. Hàng năm lễ hội của di tích diễn ra diễn ra vào ngày mồng 7 tháng Giêng (Âm lịch). Lễ hội đình Phần, đình Hà, đình Thượng xưa kia được tổ chức vào 15 tháng 2 (Âm lịch), nay cũng được tổ chức tại khu miếu. Ngoài những lễ hội trên ở Cổ Am còn duy trì ngày “Hội Lão” để giữ gìn thuần phong mỹ tục, biểu dương truyền thống hiếu học, đỗ đạt cao của con em các dòng tộc trong làng xã.

    Năm 1998, miếu Tràng được Nhà nước công nhận là di tích lịch sử văn hóa.