Phố Trần Phú

Phố Trần Phú

Từ cổng chính của Cảng đến chỗ tiếp giáp với phố Nguyễn Đức Cảnh, dài 1.440m, cắt qua phố Điện Biên Phủ, Trần Bình Trọng, Phạm Ngũ Lão, Nguyễn Khuyến. Phố thuộc đất xã Gia Viên cũ, trước giải phóng thuộc khu Ga.

Phố chiếm một vị trí rất quan trọng, là trục đường chính, đồng thời cũng là mạch giao thông chính của thành phố.

Lúc mới mở cùng với phố Nguyễn Đức Cảnh hiện nay, gọi là đại lộ Bonnan (Boulevard Bonnal). Sau cách mạng tháng Tám, đổi gọi là đại lộ Nguyễn Thái Học. Năm 1945, đổi gọi là đại lộ Lê thánh Tông. Sau giải phóng đổi mang tên Trần Phú, lúc đó phố Trần Phú gồm cả phố Nguyễn Đức Cảnh hiện nay, sau đó mới được tách ra như bây giờ.

Trần Phú (1904-1931) người làng Tùng Ảnh, huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh. Năm 1922, sau khi đỗ đầu kỳ thi thành chung ở Huế vào năm 1922 Trần Phú được bổ nhiệm làm giáo viên Trường tiểu học Cao Xuân Dục tại Vinh. Năm 1924, Trần Phú cùng một số đồng chí đã tham gia sáng lập Hội Phục Việt (sau đổi là Hội Hưng Nam). Bước ngoặt trong cuộc đời cách mạng của Trần Phú là việc đồng chí được cử sang Quảng Châu bắt liên lạc với Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên. Tại đây Trần Phú đã gặp Nguyễn Ái Quốc, dự lớp huấn luyện chính trị do Người giảng dạy.

Năm 1930, Trần Phú được cử về nước hoạt động với cương vị là cán bộ chủ chất của Đảng và có những đóng góp to lớn cho cách mạng Việt Nam và được bổ sung vào Ban Chấp hành Trung ương lâm thời.

Với công lao và đóng góp to lớn đồng chí Trần Phú đã được Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương tháng 10/1930 bầu làm Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng.

Đồng chí bị địch bắt ở Sài Gòn ngày 18/4/1931. Thực dân Pháp đã không từ một thủ đoạn dã man xảo quyệt nào hòng khuất phục đồng chí.

Sự tra tấn và đày ải của kẻ thù đã cướp đi Tổng Bí thư Trần Phú vào ngày 6/9/1931. Trước lúc hy sinh, Trần Phú nhắn gửi đồng chí, đồng bào lời nói bất hủ: "Hãy giữ vững chí khí chiến đấu"

Bonnan (Bonnal), một quan cai trị thực dân lão luyện am hiểu phong tục và ngôn ngữ Việt Nam. Ngày 11/8/1883, được bổ nhiệm làm Chánh công sứ tỉnh Hà Nội. Nhưng vì mẫu thuẫn với giám mục Puyginiê (Puginier) về phương pháp cai trị và thu phục nhân tâm nên cuối năm 1885, chuyển về làm Chánh công sứ đầu tiên của tỉnh Hải Phòng. Sau Bonnan được cử làm Chánh công sứ Bắc kỳ từ tháng 4/1890 đến tháng 2/1891.

Phố chạy dọc theo dải công viên trung tâm của thành phố: vườn hoa Kim Đồng, vườn hoa Nguyễn Du, vườn hoa Nguyễn Bỉnh Khiêm, vườn hoa Nguyễn Văn Trỗi. Trước đây dải công viên này là kênh vành đai. Trên cón kênh này hồi đó có ba chiếc cầu bắc qua, theo thứ tự từ bắc xuống nam là: cầu Lanien (Laniel) nhân dân quen gọi là cầu Lanhiên ở khu vực sau vườn hoa Kim Đồng hiện nay; cầu Pôn Đume (Paul Doumer) ở khu vực quán hoa bây giờ, cầu này được xây dựng ở vị trí chiếc cầu đất trên lạch Liêm Khê xưa; cầu Carông (Caron) thẳng từ phố Phạm Hồng Thái hiện nay ra. Trong ba cầu, chỉ có cầu Carông tồn tại đến ngày giải phóng. Kênh vành đai (Canal de ceinture) do Bonnan chủ trương làm nên thường gọi là kênh đào Bonnan, mục đích của việc đào kênh là tạo nên vành đai bảo vệ khu phố người Âu, đồng thời lấy đất lấp một số ao hồ nhằm đẩy nhanh tốc độ đô thị hóa Hải Phòng và thông thương giữa sông Tam Bạc với sông Cấm. Kênh dài 3km, rộng 74m. Năm 1925, kênh lại được lấp, đoạn còn lại gọi là sông Lấp, nay cải tạo lại thành hồ Tam Bạc. Theo một số bản đồ cũ còn giữ lại thì lúc đầu phần bị lấp cũng chưa như bây giờ, vẫn còn đoạn nay là sân vận động Cảng chưa bị lấp, hay nói một cách khác, đoạn kênh này bị lấp sau cùng.

Trên phố Trần Phú thời Pháp thuộc có Sở Trước bạ, Công ty Than Bắc Kỳ, Hãng Anhđôtô (Indoto), Khách sạn Côngmuynicaxông (Conmunication), Khách sạn Cát Bi (nay vẫn giữ nguyên tên), Tòa án hỗn hợp, hãng tàu Năm Sao, Địa ốc ngân hàng, nhiều người quen gọi là nhà băng Năm Sao (sau giải phóng một thời gian dài là Sở Thương nghiệp, nay là Ngân hàng Công thương), thực ra hãng Năm Sao khống có nhà băng này. Tòa nhà đó được xây dựng vào khoảng những năm 1929-1930.

Ở đoạn phố gần cổng Cảng có trụ sở của cảnh sát Nhà đoan, Sở Mật thám (Service de sudeté), sau đó Mỹ đã nem bom phá tan hai cơ sở này.

Vì ở trung tâm thành phố nên hầu hết các sự kiện chính trị lớn của thành phố đều có sự chứng kiến của phố Trần Phú. Phố có một "địa chỉ đỏ" cảu Đảng, thời kỳ 1930 đó là số nhà 30 đại lộ Bonnan, có quan ấn loát của Xứ ủy Bắc Kỳ, đồng thời trụ sở bí mật của Thành ủy Hải Phòng cũng đặt ở đây.

Sau giải phóng, nhiều cơ sở đã đặt ở phố này: Ngân hàng Công thương, Trường PTTH Năng khiếu Trần Phú, Trung tâm Ngoại ngữ…

.